گیلان سرزمینی زیبا با طبیعتی سرسبز بوده که علاوه بر جاذبه‌های طبیعی و دیدنی، آثار تاریخی و فرهنگی ارزشمندی نیز دارد. خانه های سنتی گیلان یکی از مهم‌ترین این آثار به شمار می‌آید. این خانه‌ها، با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی ساخته شده و از مصالح بومی همچون خشت، گل و آجر در آنها استفاده شده است. همچنین دارای حیاط مرکزی، ایوان و اتاق‌های متعددی هستند. این خانه‌ها علاوه بر ارزش تاریخی و فرهنگی، ارزش اقتصادی نیز دارد.
به عبارت دیگر، برخی از آنان در حال حاضر به عنوان هتل، موزه و یا محل برگزاری مراسم‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته تا برای یک ساعت یا چند شبانه روز امکان اقامت و گشت و گذار در آنها، به دور از ازدحام شهر، برایتان فراهم شود. در ادامه این مقاله از وبسایت گیلان املاک به معرفی ۱۳ مورد از بهترین خانه های تاریخی رشت خواهیم پرداخت. همراه ما باشید.
خانه تاریخی قدیری
یکی از خانه‌های تاریخی رشت خانه قدیری است. این خانه توسط محمدولی خان تنکابنی، سپهدار حکمران گیلان، ساخته شد و از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۸۱ به‌عنوان اداره میراث فرهنگی گیلان مورد استفاده قرار گرفت. این خانه دارای دو طبقه و یک زیرزمین بوده و از خشت، آجر و چوب ساخته شده است.
نمای بیرونی این خانه روستایی قدیمی در گیلان با کاشی‌های فیروزه‌ای تزئین شده، در و پنجره‌های آن از جنس چوب نراد روسی بوده و سقف بنا نیز از نوع شیروانی با لمبه‌کوبی است. همچنین فضای داخلی خانه قدیری دارای اتاق‌های متعددی بوده که با تزئینات هنرمندانه‌ای مانند گچ‌بری، آیینه‌کاری و نقاشی دارد. از جمله تزئینات داخلی این بنا می‌توان به نقاشی‌های گل و بوته، نقوش اسلیمی و کتیبه‌های قرآنی اشاره کرد.
آدرس : رشت، سبزه میدان، کوچه اختیاری
خانه میرزا کوچک خان جنگلی
از دیگر خانه های تاریخی رشت می‌توان به خانه میرزا کوچک‌خان جنگلی اشاره کرد. این بنا در اصل متعلق به پدر میرزا کوچک‌خان بوده و میرزا کوچک‌خان چند سالی در آن زندگی کرده است. خانه میرزا کوچک‌خان جنگلی در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی ساخته شد. این بنا در سال ۱۳۸۱ به‌عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفت. خانه میرزا کوچک‌خان جنگلی دو طبقه دارد. طبقه اول دارای ایوان بزرگی در جلو و دو ایوان کوچک در دو طرف است. طبقه دوم نیز یک ایوان بزرگ در قسمت جلویی دارد.
معماری داخلی خانه میرزا کوچک‌خان جنگلی نیز به سبک معماری بومی استان گیلان است. به عبارت دیگر مصالح بومی همان منطقه در ساخت آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصالح به کار رفته در خانه میرزا کوچک‌خان جنگلی شامل آجر، گچ، چوب و سفال است.
از آجر برای ساخت دیوارها، گچ برای سفید کاری دیوارها و تزئینات، چوب برای ساخت درها و پنجره‌ها و سفال برای پوشش سقف استفاده شده است. کف این خانه سنتی در گیلان نیز با آجر فرش شده و دیوارها با گچ‌بری‌های ساده تزئین شده است. همچنین در هر طبقه چهار اتاق وجود دارد؛ که به ایوان مشرف هستند و در اتاق‌ها اسناد و اجناس عتیقه مربوط به میرزا کوچک خان نگهداری می‌شود.
آدرس : رشت، محله فرهاد، میدان معلم، خیابان استادسرا
خانه نصرت اعظم سمیعی
یکی دیگر از خانه های سنتی گیلان خانه نصرت اعظم سمیعی است. این ساختمان دو طبقه دارای حیاط مرکزی بوده و اطراف آن اتاق‌های مختلف قرار دارد. در طبقه اول خانه اتاق‌های پذیرایی، نشیمن و غذاخوری قرار دارد. در طبقه دوم نیز اتاق‌های خواب و کار قرار گرفته است.
نمای بیرونی خانه نیز با آجر و گچ ساخته شده و تزیینات ساده‌ای دارد. درها و پنجره‌های خانه، چوبی بوده و با شیشه‌های رنگی تزیین شده است. سقف خانه نیز شیروانی بوده و پوششی سفالی دارد. این خانه سنتی در گیلان، امروزه به موزه تبدیل شده و محل بازدید گردشگران از سراسر کشور به شمار می‌رود.
آدرس : رشت، محله ساغری سازان، کوچه سمیعی
خانه مادری شیون فومنی
از دیگر خانه های روستایی قدیمی گیلان می‌توان به خانه مادری شیون فومنی اشاره کرد. این خانه در اصل متعلق به خانواده‌ای به نام فخری‌نژاد بوده و شیون فومنی، شاعر نامدار گیلانی، دوران کودکی و نوجوانی خود را در آن سپری کرده است. خانه مادری شیون فومنی یک ساختمان دو طبقه بوده که معماری سنتی گیلانی دارد. مصالح به کار رفته در این خانه تاریخی در رشت شامل آجر، گچ، چوب و سفال است. درها و پنجره‌های خانه چوبی بوده و سقف شیروانی آن نیز پوشی سفالی دارد.
خانه مادری شیون فومنی دارای یک حیاط مرکزی بوده که دور تا دور حوض وسط حیاط آن را درختان و گل و گیاه پوشانده است. در قسمت ورودی خانه نیز سه پله وجود داشته که در هر طرف آن از سمت راست و چپ، پشتی، سماور و دیگر وسایل این شاعر قرار دارد.
آدرس : خیابان امام خمینی، محله رودبارتان، کوچه شیون فومنی
خانه تاریخی شیرازی رشت
یکی دیگر از خانه های سنتی گیلان خانه تاریخی شیرازی رشت است. این خانه در دوره قاجار توسط میرزا نصرالله شیرازی زاده، از مالکان و تجار قدیمی گیلان ساخته شد. خانه شیرازی رشت دو بخش اصلی اندرونی و بیرونی دارد. بخش اندرونی شامل اتاق ها، نشیمن‌ها، آشپزخانه و ایوان های متعدد می‌شود. بخش بیرونی نیز حیاط، تالار و حوض خانه را در بر می‌گیرد. یکی از ویژگی های شاخص خانه شیرازی رشت، پنج ارسی بزرگ آن در طبقه دوم بوده است.
این ارسی ها جلوه‌ای منحصربه‌فرد به بنا بخشیده و نور را به طرزی هنرمندانه و زیبا به داخل خانه دعوت می‌کند. خانه شیرازی رشت در سال ۱۳۸۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در سال های اخیر توسط مالکان جدید آن مرمت شد و اکنون به عنوان بوتیک هتل مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر شما می‌توانید برای یک یا چند شبانه روز در یکی از اتاق‌های این خانه تاریخی در رشت اقامت گزیده و برای مدتی به دوران گذشته سفر کنید.
آدرس : محله پیرسرای رشت، جنب مسجد ملاعلی، کوچه بن بست
خانه میرزا خلیل رفیع
یکی دیگر از خانه های سنتی گیلان خانه میرزا خلیل رفیع یا عمارت اخوان است. این خانه در دوره قاجار و در سال ۱۳۲۷ هجری قمری توسط میرزا خلیل رفیع، از مشروطه‌خواهان و نخستین شهردار رشت ساخته شد. معماری عمارت دو طبقه اخوان تلفیقی از معماری ایرانی و روسی است.
این بنا در عین حال که دارای ویژگی‌های معماری سنتی ایرانی مانند ایوان‌های بلند، ستون‌های سنگی و طاق‌های آهکی است. همچنین از عناصر معماری روسی مانند پنجره‌های بزرگ نیز بهره می‌برد. معماری این خانه سنتی در گیلان متقارن بوده و دو راه‌پله سفید در دو طرف آن قرار دارد. حیاط آن نیز بسیار سرسبز و بزرگ بوده و یک حوض آب و باغچه‌ای در اطراف آن وجود دارد.
آدرس : رشت، خیابان شهید مطهری، کوچه حاج میرزا رفیع، بن بست اخوان
خانه ابریشمی رشت
یکی دیگر از خانه های روستایی قدیمی گیلان، خانه ابریشمی رشت است. این خانه که قدمت آن به دوره قاجار برمی‌گردد، زیربنایی ۲ هزارمتری داشته و توسط حاج میر اسماعیل حاکمی که در آن زمان کلانتر شهر بوده، احداث شده است. بعدها این خانه توسط حاج میرزا احمد ابریشمی خریده و به این نام نامیده شد. این خانه دو طبقه، در هر طبقه خود ۸ اتاق داشته و دور تا دور حیاطش با دیوار ۵ متری آجری پوشانده شده است.
در واقع قاجاری‌ها دیوارهای خانه‌ها را بلند می‌ساختند تا به حفظ حریم خانه‌ها کمک کرده و از طرفی هم ابهت ویژه‌ای به خانه ببخشند. طبقه اول این خانه تاریخی در رشت، آجری و طبقه بالا چوبی بوده است. در طبقه دوم خانه، تالار چینی و تالار آیینه قرار دارد. شما می‌توانید به ترتیب در آنها شاهد گچ‌بری‌های دیوار، ظروف چینی منقوش شامل ۷۹ بشقاب و کاسه و ۵۲ کاسه گل‌مرغی و طاقچه‌های قوس‌دار از جنس سنگ مرمر باشید.
آدرس : رشت، خیابان مطهری، کوچه اخوان
خانه بلژیکی
یکی از خانه های سنتی گیلان، خانه بلژیکی بوده که ساختمان گمرک آستارا نیز نامیده می‌شود. علت نام‌گذاری این بنا آن است که در سال ۱۲۷۵ توسط کارشناسان بلژیکی اداره می‌شد. این خانه دو طبقه چوبی، دارای معماری زیبایی است که تلفیقی از معماری اروپایی و ایرانی به شمار می‌آید.
نمای بیرونی این خانه سنتی در گیلان از چوب ساخته شده و نمای داخلی از گچ بوده است. در طبقه اول این خانه ۵ اتاق اداری و ۲ سالن بزرگ، آشپزخانه، سرویس بهداشتی و بالکن دور ساختمان و در طبقه دوم ۵ اتاق اداری، انبار زیر شیروانی و سرویس بهداشتی طراحی شده است.
به بیان دیگر، طبقه اول بیشتر اداری و طبقه دوم مسکونی است. دو ساختمان قدیمی کوچک نیز در حیاط خانه بلژیکی قرار دارد. خانه بلژیکی در سال ۱۳۸۱ توسط سازمان میراث‌فرهنگی ایران به ثبت ملی رسیده که امروزه به‌عنوان موزه گمرک آستارا مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بنابراین تمامی اسناد، ابزار و مدارک متعلق به فعالیت‌های گمرکی رشت در این خانه روستایی قدیمی در گیلان نگهداری می‌شود.
آدرس : آستارا، خیابان استادسرا
خانه محمد صادقی لاهیجان
یکی دیگر از خانه های سنتی گیلان خانه محمد صادقی لاهیجان است. این خانه در زمینی به مساحت حدود ۴ هزار مترمربع بنا شده و دارای دوطبقه است. طبقه اول شامل یک تالار بزرگ، یک شاه‌نشین و چندین اتاق جانبی است. طبقه دوم نیز شامل چندین اتاق است که در گذشته به عنوان اتاق‌خواب و اتاق خدمه استفاده می‌شد.
تالار بزرگ خانه محمد صادقی دارای سقف گنبدی بوده که تزیینات مقرنس‌کاری و گچ‌بری دارد. شاه‌نشین دارای سقف گنبدی بوده و در آن از ارسی‌های مشبک استفاده شده است. اتاق‌های جانبی نیز دارای تزیینات نقاشی و گچ‌بری هستند. نمای بیرونی خانه محمد صادقی نیز مانند سایر نماهای خانه های سنتی گیلان آجرکاری و گچ‌بری دارد.
آدرس : لاهیجان، خیابان حافظ، کوچه توکلی
کاخ ییلاقی سردار امجد
یکی دیگر از خانه های تاریخی رشت کاخ ییلاقی سردار امجد است. این کاخ زمینی مستطیل شکل با ابعاد ۱۵ در ۲۶ متر دارد. کاخ سردار امجد دارای سه طبقه بوده و نمای بیرونی آن با آجرهای آبی‌رنگ، طاق نماها و درو پنجره‌های هلالی تزیین شده است. طبقه اول این کاخ دو درب ورودی در شمال و جنوب دارد.
درب ورودی اصلی در سمت جنوب با چند پله کوتاه به محوطه منتهی می‌شود. در طبقه دوم کاخ ییلاقی سردار امجد نیز همان‌طور که از نمای آن پیداست، در هر طرف سه پنجره به صورت قرینه طراحی شده است. سقف بنا نیز مانند تمامی خانه های روستایی قدیمی گیلان شیروانی بوده تا از تجمع قطرات آب روی آن جلوگیری شود.
همچنین دارای ۴ کلاه فرنگی بوده است. کلاه فرنگی‌ها که نمادی از تمدن غرب بوده، برای نشان دادن قدرت حاکمان ساخته می‌شد و برای تماشای مناظر اطراف یا تأمین آب به داخل بنا مورداستفاده قرار می‌گرفت. این خانه سنتی گیلانی هم‌اکنون به‌عنوان موزه تاریخ و مردم‌شناسی رشت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این موزه سفالینه‌ها، اشیای فلزی گران‌بها و اسناد تاریخی دوره‌های تاریخی مختلف به نمایش کشیده شده است.
آدرس : خیابان امام خمینی، ضلع غربی میدان شهرداری رشت
موزه میراث روستایی گیلان
یکی دیگر از خانه های سنتی گیلان موزه میراث روستایی است. این موزه در زمینی به مساحت ۲۶۳ هکتار در پارک جنگلی سراوان رشت واقع شده و در آن انواع ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری به چشم می‌خورد. هدف از تاسیس موزه میراث روستایی، حفظ و معرفی فرهنگ و معماری خانه های روستایی گیلان بوده است.
در این موزه، ۲۸ بنای مسکونی قرار دارد که هرکدام زیبایی خاص خود را داراست. برای مثال یکی از آنها سقف شیروانی بلند پوشیده از کاه دارد. آن‌طرف‌تر، یک اصطبل، تنور، آسیاب آبی و وسایل زندگی یک خانواده گیلانی قرار گرفته است. تمامی این خانه‌ها و وسایل در محوطه‌ای سرسبز قرار داشته که زیبایی آنها را دوچندان کرده است.
آدرس : رشت، کیلومتر ۱۸ آزادراه رشت – قزوین، نرسیده به پلیس‌راه، پارک جنگلی سراوان
خانه حسن پور
یکی دیگر از خانه های سنتی گیلان، موزه حسن‌پور است. این خانه در دوره قاجار توسط تاجر و خیری رشتی به نام حاج حسن‌پور ساخته و در سال ۱۳۸۰ به موزه تبدیل شد. این خانه، دو طبقه و یک زیرزمین دارد. طبقه اول این خانه، دارای ایوان بزرگی در قسمت جلو و دو ایوان کوچک در دو طرف است. طبقه دوم نیز یک ایوان بزرگ در قسمت جلو دارد. نمای داخلی موزه حسن پور با هنرهایی همچون گچ‌بری، آیینه‌کاری و نقاشی تزیین شده است. همچنین آثار تاریخی مختلفی همچون سکه‌ها، فلزات گران بهای قدیمی، ابزارآلات کشاورزی و لباس‌های محلی در این خانه سنتی در گیلان نگهداری می‌شود.
آدرس : رشت، خیابان آزادگان، جنب مسجد جامع رشت
خانه سیاهکل
یکی دیگر از خانه های سنتی گیلان، خانه سیاهکل بوده که به نام خانه عضدی سیاهکل نیز شناخته می‌شود. این خانه در زمینی با زیربنای حدودی ۲۴۰۰ مترمربع، در دو طبقه و با ۱۳ اتاق متقارن ساخته شده است. در ساخت خانه عضدی سیاهکل نیز همچون دیگر خانه های تاریخی رشت، از مصالح بومی همچون خشت و گل و چوب استفاده شده است.
همچنین دارای سقف شیروانی، گچ‌بری‌ها و آیینه‌کاری‌های زیبا در قسمت سردر بوده که در حال حاضر اثری از این تزیینات به‌جا نمانده و بخش زیادی از آنها از بین رفته است. هم‌اکنون جهت جلوگیری از خطر احتمالی ریزش مصالح و آسیب رساندن به افراد نیز پیرامون این بنا را با حصار پوشانده‌اند.
عمارت کلاه فرنگی رشت
یکی دیگر از خانه های تاریخی رشت که از آن به عنوان یکی از خانه های سنتی گیلان یاد می‌کنیم، عمارت کلاه فرنگی است. این ساختمان هشت ضلعی، ۴ طبقه و ۲۵ متر ارتفاع دارد. طبقه اول و دوم این بنا هر یک دارای دو اتاق بوده و طبقه سوم نیز یک سالن بزرگ دارد که از آن برای برگزاری مراسمات استفاده می‌شد.
طبقه چهارم عمارت نیز دارای کلاه فرنگی بوده که دارای تزیینات هنرمندانه‌ای همچون کاشی‌کاری، نقاشی و گچ‌بری است. نمای عمارت کلاه فرنگی رشت نیز مانند سایر نماهای خانه های سنتی گیلان، سقفی شیروانی، بالکن سراسری و پنجره‌هایی چوبی دارد.
آدرس : رشت، خیابان حافظ، بلوار حافظ، خیابان ملت، ضلع جنوبی باغ محتشم
در آخر
خانه های سنتی گیلان، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی این استان به شمار می‌آید. این خانه‌ها، با معماری بومی خود، بخشی از فرهنگ و زندگی گذشتگان را به تصویر می‌کشد. در ساخت همه این خانه‌ها به دلیل شرایط اقلیمی و جغرافیایی، از مصالحی همچون خشت، آجر و گل استفاده شده است. داشتن حیاط مرکزی، حوض وسط حیاط و سقف‌های شیروانی نیز از اصلی‌ترین ویژگی‌های این خانه‌ها به‌حساب می‌آید. چنانچه به دنبال خانه‌ای روستایی می‌گردید و می‌خواهید از شلوغی شهر دور باشید، جهت اطلاع از شرایط آن با ما در ارتباط باشید.
